برای بعضی افراد، تصمیم‌گیری درباره راه‌اندازی کسب‌وکار به سال‌ها تحقیق و بررسی دقیق نیاز دارد و برای بعضی دیگر، این تصمیم، خیلی سریع عملی می‌شود. درهرصورت فرقی نمی‌کند. کند یا سریع، در هر دو حالت برای راه‌اندازی کسب‌وکار باید مراحلی را طی کنید که بدون آن‌ها نمی‌توانید در مسیری که وارد شده‌اید، به مقصد موفقیت برسید.
همه مراحل در فرایند راه‌اندازی استارتاپ، مهم هستند اما در این بین، مرحله‌ای وجود دارد که واقعاً نباید و نمی‌توانید از آن ساده عبور کنید. آن مرحله، برنامه‌ریزی کسب‌وکار است. برای آنکه بتوانید بهترین برنامه‌ریزی ممکن را برای کسب‌وکارتان داشته باشید، باید روی سه برنامه کسب‌وکار اساسی متمرکز شوید. این برنامه‌ها برای همه کسب‌وکارها بالأخص کسب‌وکارهای کوچک، اهمیت بسیار زیادی دارند. این سه برنامه کسب‌وکار عبارت‌اند از:
هرچند بهتر است هر یک از برنامه‌های فوق، در قالب یک سند جداگانه تدوین شوند، اما واضح است که در عین استقلال، وابستگی‌های خاصی به یکدیگر دارند و در تعامل با یکدیگر، کسب‌وکار را در مسیر درست، جلو می‌برند. بنابراین بین این سه برنامه کسب‌وکار باید هماهنگی مناسبی برقرار باشد.
در این مطلب از تی‌نت می‌خواهیم این سه بُعد اصلی برنامه کسب‌وکار را بررسی کنیم و توضیح دهیم که این برنامه‌ها چطور می‌توانند به شما در پیشرفت کسب‌وکارتان کمک کنند؟ از نظر توالی برنامه‌ها، همیشه بهتر است کار را از برنامه تجاری آغاز کنید و بعد از آن به ترتیب، سراغ برنامه بازاریابی و برنامه مالی بروید. چون تخمین سرمایه لازم برای اجرای فعالیت‌های بازاریابی و مالی، در وهله اول، مستلزم درک منسجم از ماهیت کسب‌وکار و الزامات راه‌اندازی آن است.
ممکن است از شنیدن عبارت "برنامه تجاری" از شدت ترس یا استرس، بدنتان غرق در عرق شود یا تپش قلب بگیرید! چون احتمالاً به‌محض فکر کردن درباره آن تصور می‌کنید که تهیه یک سند 40 یا 50 صفحه‌ای که همه جنبه‌های کسب‌وکارتان را تحت پوشش قرار دهد، چه کار سختی می‌تواند باشد! شاید هم اصلاً اعتقادی به تدوین یک برنامه کسب‌وکار تجاری ندارید که این حالت، از حالت قبل به‌مراتب بدتر است!
درباره برنامه تجاری که آن را با عناوینی مثل طرح تجاری و بیزینس پلن هم می‌شناسیم، یک خبر خوب و یک خبر بد برایتان داریم. خبر بد برای آن دسته از افرادی که به این سند هیچ اعتقادی ندارند، این است که راه‌اندازی استارتاپ موفق، بدون این سند، چیزی جز خواب‌وخیال نیست! باور کنید هیچ راهی برای پریدن از این مرحله مهم وجود ندارد. اما خبر خوب این است که برای تدوین یک برنامه تجاری، واقعاً نیازی به تهیه یک سند طولانی، پیچیده و خسته‌کننده نیست. یک طرح تجاری کاربردی و مفید، سندی است که می‌تواند اَشکال و ساختارهای مختلفی داشته باشد و بیش از آنکه یک سند خشک و غیرقابل تغییر باشد، ابزاری منعطف برای ایجاد یک برنامه عملیاتی مناسب است.
در ساده‌ترین حالت، برنامه کسب‌وکار تجاری شما باید موارد زیر را تحت پوشش قرار دهد:
این برنامه تجاری ساده می‌تواند مقدمه‌ای برای تدوین یک طرح تجاری سنتی باشد که از آن در راستای متقاعدسازی سرمایه‌گذاران یا بانک‌ها برای حمایت مالی از کسب‌وکارتان استفاده می‌کنید. از سوی دیگر این برنامه می‌تواند برایتان به‌مثابه یک نقشه عمل کند تا با استفاده از آن بتوانید جایگاه فعلی‌تان را بشناسید و برای رسیدن به جایگاه مورد انتظار، برنامه‌ریزی و تلاش کنید. با تمرکز روی مواردی که ذکر کردیم، می‌توانید درک بهتری از کسب‌وکارتان و مسیرهای پیشرفت آن داشته باشید و به‌این‌ترتیب، شانس موفقیتتان را به شکلی چشمگیر افزایش دهید.
پس‌ازآنکه اِشراف جامعی درباره کسب‌وکارتان و مؤلفه‌های اساسی آن پیدا کردید، برای جذب مشتریان و آغاز جریان‌های درآمدی به یک برنامه یا طرح بازاریابی که بعضاً به آن مارکتینگ پلن هم می‌گویند، نیاز دارید. شما می‌توانید بیش از یک برنامه کسب‌وکار بازاریابی داشته باشید. مثلاً یکی از آن‌ها را به تبلیغ کسب‌وکارتان، دومی را به معرفی محصولات یا خدمات جدیدی که به بازار عرضه می‌کنید، یکی دیگر را به هدف‌گیری فرصت‌های جدید بازار و دیگری را به ایجاد روش‌های جدید برای دسترسی و جذب مشتریان جدید، اختصاص دهید. اما در حالت کلی به استارتاپ‌های نوپا توصیه می‌شود که در ابتدای مسیر فقط روی همان طرحی برای بازاریابی متمرکز شوند که از طریق آن بتوانند کسب‌وکارشان را تبلیغ کرده و مشتریان بالقوه را از حضورشان در بازار، آگاه سازند.
یک برنامه کسب‌وکار بازاریابی برای استارتاپ‌های نوپا موارد زیر را دربرمی گیرد:
متأسفانه آخرین مورد از فهرست بالا، در بسیاری اوقات از سوی کسب‌وکارها، نادیده گرفته می‌شود درحالی‌که این مورد، اهمیت فوق‌العاده زیادی در اجرای موفقیت‌آمیز یک برنامه کسب‌وکار بازاریابی دارد. بنابراین باید وقت بگذارید و درباره ارزیابی موفقیت‌ها یا شکست‌های تاکتیک‌های مختلفی که در بازاریابی به کار می‌گیرید، به‌خوبی فکر کنید تا با اصلاح ایرادها بتوانید از پیاده‌سازی کمپین‌های بازاریابی، حداکثر بازدهی را بگیرید.
تدوین برنامه کسب‌وکار مالی، آخرین مرحله کار است اما گاهی می‌تواند از دو مرحله قبلی، مهم‌تر باشد. تردیدی نیست که بدون بودجه کافی برای راه‌اندازی کسب‌وکار و ادامه آن، سرنوشتی جز شکست در انتظارتان نخواهد بود. فراموش نکنید که برای سودآوری استارتاپ، باید حداقل چند ماه و گاهی حتی چند سال صبر کنید. به همین دلیل، حصول اطمینان درباره برخورداری از منابع مالی کافی برای مدیریت کسب‌وکار تا رسیدن به نقطه‌ی سودآوری، بسیار مهم است.
تدوین برنامه کسب‌وکار مالی با تخمین سرمایه موردنیاز برای راه‌اندازی کسب‌وکار و چگونگی تأمین این سرمایه شروع می‌شود. در اینجا باید فهرستی تهیه کنید که همه هزینه‌های لازم را برای آغاز کسب‌وکار شامل شود. مهم‌ترین این هزینه‌ها عبارت‌اند از:
باید هر یک از اقلام هزینه‌ای بالا را مدنظر قرار داده و با ترکیب و تجمیع آن‌ها به یک برآورد کلی درباره سرمایه موردنیاز برای آغاز کسب‌وکار دست پیدا کنید.
در مرحله بعدیِ تدوین برنامه کسب‌وکار مالی، باید اقلام هزینه‌ای ماهانه‌ی کسب‌وکار را بشناسید و آن‌ها را در یک فهرست جامع، بگنجانید. مهم‌ترین این اقلام عبارت‌اند از:
حالا باید این اقلام را هم با یکدیگر جمع کنید تا بتوانید هزینه‌های ماهانه کسب‌وکارتان را تخمین بزنید. این عدد را در 12 ضرب کنید تا ببینید هزینه سالانه کسب‌وکارتان حدوداً چقدر است؟
آخرین بخش از برنامه کسب‌وکار مالی، به تخمین میزان درآمدزایی کسب‌وکارتان در آغاز و ادامه راه اختصاص دارد. قطعاً شما نمی‌توانید آینده را با اطمینان 100% پیش‌بینی کنید و به همین دلیل قادر به تعیین دقیق میزان درآمدزایی کسب‌وکار و همین‌طور مدت‌زمانی که طول می‌کشد تا کسب‌وکار به درآمدزایی برسد، نخواهید بود. بنابراین در این مرحله، کمی محافظه‌کارانه و حتی بدبینانه عمل کنید. برای تخمین میزان درآمدزایی، از برنامه تجاری‌تان که در مرحله اول آن را تدوین کرده‌اید، به‌عنوان یک نقطه شروع استفاده کنید و به‌تدریج با افزودن جزئیات بیشتر، تلاش کنید به برآورد دقیق‌تری برسید.
این سه مرحله، درواقع سه رکن اصلی راه‌اندازی کسب‌وکار هستند. ممکن است در هر یک از مراحل سه‌گانه‌ی برنامه‌ریزی کسب‌وکار، برای جمع‌آوری اطلاعات به تحقیقات بیشتری نیاز داشته باشید. پس برای دستیابی به اطلاعات کامل‌تر، زمان بگذارید و حتی اگر لازم می‌بینید، با صرف مقداری هزینه از شرکت‌هایی که در این زمینه تخصص دارند، کمک بگیرید. اگر بتوانید این مراحل را در تدوین برنامه کسب‌وکار به بهترین شکل ممکن بگذرانید، شانس موفقیتتان را در غلبه بر چالش‌های کسب‌وکارهای کوچک، به حداکثر خواهید رساند.
