*علیرضا دلیری
امروزه فناوری بلاک چین به سرعت میان صنایع و بخش های مختلف اقتصادی به ویژه در صنعت مالی و بانکداری که اکنون با عنوان زیرساخت آینده خدمات مالی از آن یاد می شود، در حال گسترش است.
فناوری بلاک چین یک انقلاب در زیرساخت فناوری های مدرن است و به معنی یک دفتر اطلاعاتی توزیع شده از اسناد (Distributed Ledger Technology-DLT) و از همه تراکنش ها یا رویدادهایی است که توسط اجزای تشکیل دهنده آن به شکل مشترک اجرا و ثبت می شود؛ دفتر کل توزیع شده، یک نوع پایگاه داده در سایت ها و سیستم های مختلف که بایستی غیرمتمرکز (Decentralized) باشد. این فناوری جایگزینی برای سیستم هایی است که مدیریت آن با استفاده از پایگاه های داده متمرکز(Centralized) و سرورهای مرکزی انجام می پذیرد. حذف واسطه از معامله، مفهوم تکنولوژی دفتر کل توزیع شده را جذاب می کند.
اجزای بلاک چین
بلاک چین از بخش های منفردی به نام بلاک تشکیل شده است. این بلاک ها شامل ثبت هر تراکنش جدید و حفظ تراکنش قبلی است. هر تراکنش با توافق و تایید اکثریت اجزای سیستم محقق می شود. به عبارت ساده تر در زنجیره بلوکی اطلاعات یک تراکنش نه در یک سرور مرکزی و رجوع مداوم به آن سرور، بلکه هزاران نسخه از این اطلاعات ثبت شده در کامپیوترهای سراسر جهان ذخیره می شود. از اینرو اصطلاح غیرمتمرکز به آن نسبت داده می شود.
مهم ترین ویژگی و مزیت بلاک چین
مهم ترین ویژگی و مزیت بلاک چین بحث تامین امنیت داده ها است. همچنین بلاک چین به ایجاد شفافیت در سازمان ها، قابل استناد و ارایه کردن دارایی های ثبت شده، تعریف مجدد اعتماد بر مبنای توافق و تراضی جمعی، حذف یا کاهش شخص ثالث در مراودات و تراکنش ها و کاهش هزینه های اجرایی کمک می کند.
تفاوت بلاک چین با سیستم های دیگر
بلاک چین یک نوع سیستم ثبت اطلاعات و گزارش است. تفاوت آن با سیستم های دیگر این است که اطلاعات ذخیره شده روی این نوع سیستم، میان همه اعضای شبکه به اشتراک گذاشته می شوند و با استفاده از رمزنگاری امکان حذف و دست کاری اطلاعات ثبت شده تقریبا غیرممکن است.
کاربردهای بلاک چین
فناوری بلاک چین آماده دگرگون کردن جهان از تغییر روش های انتقال پول در موسسه های مالی تا تغییر در نحوه اداره کردن پرونده های پزشکی است. این فناوری به زودی در اغلب تراکنش های مالی و تجاری به کار گرفته خواهد شد. تاکنون بیش از نیمی از کسب وکارهای بزرگ جهان نسبت به بهره برداری از این فناوری نوظهور ابراز تمایل کرده اند. از اینرو فرصت های بی شماری پیش روی سرمایه گذاران و کارآفرینان قرار دارد. برخی کاربردهای بلاک چین شامل حوزه های بانکداری و پرداخت، امنیت سایبری، قرارداد هوشمند، ثبت و املاک، رای گیری و انتخابات، پیش بینی، اینترنت اشیاء، خیریه، مدیریت زنجیره تامین، دولت، مدیریت انرژی، خرده فروشی، سلامت، مراقبت های بهداشتی و بیمه است.
انواع شبکه بلاک چین
بلاک چین عمومی (بدون مجوز): بلاک عمومی مانند بیت کوین، اتریوم، لایت کوین و غیره است. در این بلاک چین همه می توانند در خواندن، نوشتن، حسابرسی بلاک چین مشارکت کنند. این نوع بلاک ها باز و شفاف هستند و هر کس می تواند هر چیزی را در یک زمان مشخص روی یک بلاک عمومی بازبینی کند. تصمیم گیری با مکانیزم های مختلف اجماع غیرمتمرکز مانند اثبات کار( POS) و اثبات سهام (POW) و غیره اتفاق میافتد.
بلاک چین فدرالی( بلاک چین کنسرسیومی): بلاک چین فدرالی، بر خلاف بلاک چین عمومی توسط گروهی از اعضا رهبری می شود. آنها به کسی اجازه نمی دهند تا در فرآیند تایید تراکنش ها شرکت داشته باشند. مزایای این نوع بلاک چین، سرعت بالا، مقیاس پذیری بیشتر و درعین حال تامین امنیت حریم خصوصی معاملات است. حق خواندن نیز می تواند عمومی یا محدود به شرکت کننده ها باشد.
بلاک چین خصوصی (با مجوز): بلاک خصوصی مانند توکن های شرکت ها و کشورها است. این نوع بلاک چین می تواند برای نهادهای مختلف خصوصی و دولتی مورد استفاده قرار گیرد. در این بلاک چین افرادی خاص برای تایید فعالیت ها انتخاب می شود و فقط افرادی خاص امکان مشاهده اطلاعات ثبت شده را دارند.
مدل عمومی زیست بوم بلاک چین
با توجه به تحقیقات و بررسی های صورت گرفته، حوزه های فین تک(Fintech)، ابزارهای توسعه ای (Developer Tools)، داده اشتراکی (Shared Data)، تبادل ارزش(Value Exchange)، ابزارهای حاکمیتی(Sovereignty) و حوزه اعتبار(Authenticity)، مهم ترین بخش های زیست بوم بلاک چین در دنیا است.
وضعیت حوزه بلاک چین در ایران
سرعت رشد فناوری همواره از سرعت قانون گذاری و تعیین تکلیف قانونی در تمامی کشورهای دنیا بیشتر است. همین مساله باعث شده تا کشورها در صورت تاخیر در بررسی و تعیین تکلیف حقوقی و نهادی یک پدیده متضرر شوند؛ بنابراین نیاز است تا برای فناوری و فناوری های مالی الزامات و چارچوب هایی ایجاد شود. این موضوع باعث می شود که کشورها علاوه بر بررسی تهدیدهای آن برای نظام اقتصادی کشور، به مزایای آن برای اقتصاد و سیستم تبادلات مالی اشراف زیادی داشته باشند و بتوانند با بررسی همه جانبه قوانین مناسب برای این حوزه را تدوین کنند.همچنین با توجه به سهم بالای بخش دولتی در اقتصاد ایران و مواردی نظیر جمعیت جوان، وجود متخصصین دانشگاهی، ضریب نفوذ قابل قبول اینترنت و شبکه تلفن همراه در کشور، بسترهای لازم برای رشد فراگیر این پدیده در فضای اقتصادی و کسب وکار وجود دارد اما به فعلیت رساندن این ظرفیت های بالقوه نیازمند بررسی و اقدامات کارشناسی دولت است. با توجه به مطالعات صورت پذیرفته در الگوهای زیست بوم بلاک چین در دنیا، حوزه های احراز هویت دیجیتال(Digital Identity)، سلامت (Healthcare)، تحقیق و آموزش Research) & Education) و مدیریت انرژی(Energy) قابل بررسی و پیاده سازی در کشور است.
*معاون توسعه مدیریت و جذب سرمایه معاونت علمی ریاست جمهوری