فرهنگ سازمانی در عصر حاضر و به ویژه با تبدیل شدن دورکاری به یک روند برجسته، بیش از هر زمان دیگری مورد توجه قرار می‌گیرد. مفهومی که می‌توانیم آن را در قالب ترکیبی از ماهیت، منش و شخصیت یک سازمان تعریف کنیم. خصوصیاتی که در نحوه تعامل کارکنان یک مجموعه با یکدیگر، نوع همکاری آن‌ها و همین‌طور شکل رابطه مدیریت با کارکنان، خود را نشان می‌دهند.
فرهنگ سازمانی اجزای مختلفی را در خود دارد که فرضیات، ارزش‌ها و باورها ازجمله مهم‌ترین آن‌ها هستند. این مفهوم، قبل از ورود هر عضو جدید به سازمان، در آن وجود دارد. به‌عبارت‌دیگر، کسی که وارد سازمان می‌شود، فرهنگ را با خود به همراه نمی‌آورد اما قطعاً می‌تواند به سهم خودش روی فرهنگ حاکم بر سازمان، اثرگذار باشد. حتی شرکتی که هنوز هیچ کارمندی ندارد، دارای نوعی فرهنگ است. در چنین شرایطی ارزش‌ها و اعتقادات، مستقیماً از مالک انفرادی آن شرکت، نشئت می‌گیرند.
با وجود اینکه کارکنان به‌خودی‌خود نمی‌توانند ارائه‌دهنده فرهنگ سازمانی باشد، اما سازمان‌ها به‌طور ذاتی تمایل به جذب و حفظ افرادی دارند که سازگاری بیشتری با فرهنگشان از خود نشان می‌دهند. بااین‌حال، تحولات اجتماعی و تکنولوژیک، سازمان‌ها را وارد مسیری کرده‌اند که ادامه آن، فرهنگ سازمانی جدیدی را می‌طلبد. البته شکل‌گیری فرهنگ و همین‌طور تحول آن، به‌صورت تدریجی اتفاق می‌افتد زیرا ایجاد تغییر در باورها و ارزش‌های انسانی، کاری دشوار است که به زمان کافی نیاز دارد.
باورها، ارزش‌ها، تجارب و مفروضات اساسی، چهار مولفه اصلی هستند که فرهنگ یک سازمان را تشکیل می دهند. این مؤلفه‌ها درست همان‌طور که تعیین‌کننده نوع رفتار یک فرد هستند، نقش اصلی را در رفتاری که یک سازمان از خود بروز می‌دهد، ایفا می‌کنند. هنگام تدوین و ارائه یک فرهنگ سازمانی، باید بدانیم که این مفهوم معمولاً بر مبنای قوانین ناگفته و نانوشته شکل می‌گیرد.
فرهنگ سازمانی حداقل تا حدی از تجارب زندگی فردی تأثیر می‌پذیرد هرچند که تجربه، لزوماً یک عامل غالب نیست. ارزش‌ها و باورها، دو مؤلفه‌ای هستند که نقشی محوری در شکل‌گیری فرهنگ یک سازمان ایفا می‌کنند. پرواضح است که ارزش‌ها و باورهای افرادی که در سِمَت‌های کلیدی یک سازمان مثل مدیریت یا سرپرست اجرایی فعالیت می‌کنند در مقایسه با افراد فعال در پست‌های غیر نظارتی، تأثیر به‌مراتب بیشتری بر فرهنگ می‌گذارد. در این بین، مدیران میانی یک سازمان به دلیل داشتن ارتباط مستقیم با کارکنان، اهمیت و همین‌طور کیفیت فرهنگ حاکم بر آن سازمان را بهتر درک می‌کنند.
فرهنگ سازمانی روی همه جنبه‌های کسب‌وکار، از تعامل با مشتریان تا نگرش کارکنان، استخدام نیروی جدید، حقوق و مزایا و ... تأثیر می‌گذارد. وقتی کارکنان با فرهنگ حاکم بر مجموعه، همسو باشند، احساس راحتی بیشتری خواهند داشت. در چنین شرایطی آن‌ها خود را ارزشمندتر می‌دانند و حمایت بیشتری را از جانب مجموعه و سایر کارکنان احساس می‌کنند. سازمان‌هایی که به فرهنگشان اهمیت می‌دهند، در شرایط بحرانی و حین بروز تحولات ناگهانی فضای کسب‌وکار، انعطاف‌پذیری بیشتری از خود نشان داده و قوی‌تر ظاهر می‌شوند.
فرهنگ سازمانی، در زمینه جذب استعدادهای برتر نیز یک مزیت رقابتی اساسی محسوب می‌شود. با استناد به نتایج بعضی پژوهش‌ها، 77% افراد، قبل از ارائه درخواست استخدام در یک سازمان، فرهنگ آن را در نظر می‌گیرند و تقریباً نیمی از آن‌ها، نسبت به ترک شغل فعلی و پیوستن به مجموعه‌ای با حقوق کمتر و فرهنگ سازمانی بهتر ابراز تمایل می‌کنند. علاوه بر این‌ها، فرهنگ یکی از شاخص‌های اصلی تعیین میزان رضایتمندی کارکنان و از دلایل مهم باقی ماندن حدود 65% از آن‌ها در شغل فعلی‌شان است.
سازمان‌های موفق، اولویت بسیار زیادی برای بهبود فرهنگ قائل هستند و خود را در این زمینه به فلسفه بهبود مستمر متعهد می‌دانند. البته همان‌طور که گفتیم، این کار می‌تواند دشوار باشد. مقاومت در برابر تغییر، یکی دیگر از عواملی است که علاوه بر زمان‌بر بودن، تغییر فرهنگ سازمانی را اغلب به کاری سخت تبدیل می‌کند. عدم توسعه فرهنگ مناسب باعث می‌شود که سازمان، منابعش را صرف حوزه‌هایی کند که نمی‌توانند بر تجربه، نگرش و عملکرد کارکنان، اثرات کافی و مطلوب بگذارند.
هر سازمان، فرهنگ خاص خودش را دارد و درواقع به‌واسطه فرهنگش، از سازمان‌های دیگر متمایز می‌شود. بااین‌حال، همه فرهنگ‌های متعالی، ویژگی‌ها و وجوه مشترکی دارند که باید برای ایجاد یک فرهنگ سازمانی مثبت، آن‌ها را مدنظر قرار دهیم. این ویژگی‌ها عبارت‌اند از:
فرهنگ سازمانی مؤثر و جریان‌ساز، خودبه‌خود ایجاد نمی‌شود بلکه اقداماتی جدی و عملی را می‌طلبد. در وهله نخست، این نوع تفکر رهبران و مدیران یک سازمان است که کیفیت فرهنگ حاکم بر آن را تعیین می‌کند. برای ایجاد و تقویت فرهنگ سازمانی مناسب، علاوه بر توجه به مواردی که در بخش قبل ذکر شد، باید:
فراموش نکنید که موفقیت یک مجموعه در وهله نخست به کارکنان آن بستگی دارد و آنچه به نگرش و رفتار کارکنان جهت می‌دهد، فرهنگ سازمانی است.
