این شرکت هـا با وجود آنکـه بـه سـرمایه گـذاری کمتری نیاز دارند، بازدهی بیشـتری داشـته و در ایجـاد اشـتغال، ایجـاد بسـتر مناسـب بـرای نوآوری و اختراعات و افزایش صادرات ایـن کشـورها، نقـش مهمـی دارنـد.
چراکه شـرکت هـای کوچک و متوسط آسان تر می توانند خود را بـا تغییـرات پرشـتاب محیطـی منطبـق کـرده و نسبت به عوامل اقتصادی و سیاسی سریعتـر واکـنش نشـان می دهند.
همچنین این شرکت ها نقش شگرفی در تامین نیازهای اساسی و راهبردی شرکت ها، صنایع و سازمان های دیگر دارنـد کـه ایـن امـر می تواند در کـاهش فراگیـر اثـرات تحـریم هـای بین المللی بر کشور قابل توجه باشد.
ویژگـی هـای بـارز شــرکت هــای کوچــک و متوســط امــروز، نــوآوری و خلاقیــت، کــارآفرینی، پویــایی و انعطاف پذیری، شبکه سازی و خوشه سازی، اتکا بـر برون سـپاری وهمکـاری و بـه کاربرنـده فناوری اطلاعات است که در ادامه به آنها می‌پردازیم.
1 - نـوآوری و خلاقیـت: انـواع نـوآوری از نظـر کـامینگزوپارامیتـا بازاریابی، اجرایی و راهبردی اسـت. هـر انـدازه یـک سـازمان بـزر گتـر باشـد، کـارایی و اثربخشی آن هم بیشتر است، ولی با توجه به سن شرکت، شـرکت هـای جـوانتـر نـوآورتر هستند. هم ویژگی های مبتنی بر راهبـرد و هـم عوامـل مـرتبط بـا رقابـت، تـاثیر مسـتقیم بـر سازمانی نوآوری دارند.
2 - کارآفرینی: کارآفرینی فرایند شناسایی و خلق فرصت ها در بازارها و بهره بـرداری بـا اســتفاده از منــابع مــورد نیــاز بــرای راه انــدازی و اجرایــی کــردن آن فرصــت هاســت.
3 - پویایی و انعطاف پذیری: سرعت بسیار زیاد تحول محیط و بازارهـای رقـابتی، فشـار مضاعفی را به شرکت ها بـرای سـازگاری بسـیار سـریع و تغییـرات در سـطوح بـالا تحمیـل می‌کند بنابراین پویایی وانعطـافپـذیری بـرای سازگاری با محیط پرتلاطم کسب وکار در جهت حفظ مزیت رقابتی، یکی از چـالش‌هـای اساسی فرا روی مدیران امروز است .
4 - برون سپاری: چه شـرکت هـای کوچـک ومتوسـط و چـه بـزرگ، بـه جـز بخشـی از فعالیت‌هایی که غیر قابل مبادله و تجارت بوده و وابسته به دانش اختصاصی شرکت هستند، می‌توانند سایرفعالیت‌هایشان را برون سپاری کنند.
5 - شبکه سازی و خوشه های صنعتی: در جدیـدترین تعریـف پـورتر، خوشـه بـه معنـای «تمرکز جغرافیایی نهادها وشرکت‌های مرتبط با یکدیگردر حوزهای خاص» تعریـف شـده است.
6 - فناوری اطلاعات و ارتباطات: به طور کلی، فاوا مزایای اسـتفاده از درونـی سـازی را کاهش می‌دهد. هزینه های تبادل با کمک فاوا کاهش می‌یابد. بـه اعتقـاد نگارنـده، بـه کـارگیری فـاوا بـا ملاحظـات امنیتـی، بهتـرین راهکـار بـرای ساختارسازی شبکه ای بین شرکت های کوچک و متوسـط اسـت. ایـن امـر خـود می توانـد محدودیت‌های ارتباطات بازرگانی و فنی بین شرکت‌ها ومنابع خارجی را پشت سربگذارد و این همان قدم نخست برای گذر از تحریم است.
مزایا و منافع صنایع کوچک و متوسط
مزایا ومنافع صنایع کوچک ومتوسط را می‌توان چنین برشمرد:
- اثر حمل ونقل: افراد برای تهیه کالای مورد نیاز خود مجبورند هزینه حمـل ونقـل را متحمل شوند. بدین ترتیب کوچک بودن، شانس بیشتری برای موفقیت دارد.
- اثراندازه بازار: بازار کوچک، صنایع کوچک را طلب می‌کند.
- اثر تنظیم: صنایع کوچک می‌تواننـد بـا هزینـه کمتـری سـطح تولیـد خـود را تنظـیم کنند.
- اثر کنترل: مدیران با تکیه براین جنبه درآمدهای خوبی کسب کـرده‌انـد
سهم شرکت‌های دانش بنیان در چالش‌های سیاسی- اقتصادی
سرمایه اصلی شرکت های دانش بنیان، دانش نهفته در کالای آنهاست بنابراین سـرمایه آنها کمتر در خطر تحـریم و محـدودیت‌هـای سیاسـی و مـادی و امنیتـی اسـت. مهـمتـرین سرمایه یک شرکت دانش بنیان نیروی انسانی، اطلاعات و دانش انباشته شده در این شـرکت و کالای تولیدی آن است.
چالش های سیاسی و فشارهای بی وقفه و روز افزون کشورهای غربـی علیـه جمهـوری اسلامی ایران در سال هـای اخیـر، ضـرورت هـایی را در تغییـرات بنیـادی و اصـلاح الگـوی مصرف، تلاش روز افزون، تولید ملی و حمایت از کـار و سـرمایه ایرانـی، بـه وجـود آورده است.
طی 35 سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی، کشورهای غربی با اتکا به باور انحصاری بودن دانش و فناوری بالا، همواره با تحریم فروش این محصـولات بـه عنـوان اهـرم فشـاری قوی و موثر بر علیه کشورمان استفاده کرده اند. با گذر زمان و رشد دستاوردهای دانشمندان کشورمان، روز به روز اثر این تحریم ها کمترمی‌شود. هـر چنـد هنـوز تـا رسـیدن بـه نقـاط مطلوب فاصله بسیاری وجود دارد. دستاوردهای 8 سال دفاع مقدس با کمترین امکانـات و تلاش شبانه روزی متخصصان کشور برای دستیابی به پیشرفته ترین تجهیزات فناورانه جنـگ الکترونیک و کسب برتری‌های مورد نیاز در میادین مبارزه، مهندسان ما را بـه توانمنـدترین محققان تاریخ کشورمان تبدیل کرد. با پایان یافتن جنگ تحمیلی، بیشتر این افراد با تشکیل گروه‌های متخصص در قالب شرکت‌های کوچک و متوسط، یا جذب در صـنایع سـنگین، نظامی و هوافضا، به ایـن تـلاش ادامـه دادنـد . در این بین سـهم رشـته هـای الکترونیـک، بـرق، کنتـرل، مخابرات و کامپیوتر به عنوان گرایش های نزدیک به هم و با توجـه بـه جـذابیت آنهـا و نیـز مکمل بودن برای بیشتررشته‌های دیگر، همواره قابل توجه بوده است.
چرا اثر بخشی شرکت های دانش بنیان کم است؟
یکی از چالش ها و دلایل اصلی عدم موفقیـت و اثربخشـی پـارک هـای علـم و فنـاوری در ایران، دولتی بودن ساختار اقتصاد کشور و در نتیجه، تاثیرمسـتقیم آن بـر پـارک هـا اعـم از مدیریت دولتی و حضور شرکت های بزرگ و صاحب سـرمایه وابسـته بـه نهادهـای دولتـی است. همچنین گوناگونی حوزه های دانش و فناوری در یک پارک منجر بـه عـدم تمرکـز کافی حمایتی و برنامه ریزی کلان شده و اثربخشی پارک ها را به ویژه به دلیل مـوازی کـاری به شدت کاهش می دهد.
چند راهکار موثر
- در شرایط فعلی پرداختن به اهمیت توسعه و رشد کیفی شـرکت هـای کوچـک و متوســط دانــش بنیــان در حــوزه دانــش پایــه و فنــی محصــولات فنــاوری بــالای الکترونیک، به مراتب ضروری‌تر از افزایش کمی، به معنی افزایش تعداد این گونه شرکت هاست. توجه جدی به وجوه و ابعـاد رشـد و یـادگیری، نقـش آمـادگی و هماهنگی زیربنـایی‌تـرین عوامـل اثرگـذار در شـرکت‌هـای دانـش بنیـان هستند؛ سـرمایه انسانی، اطلاعاتی و فناوری و سازمانی می‌توانـد تـاثیر بسـزایی بـر افزایش کارایی و خروجی‌های ارزشمند این شرکت ها بگذارد.
- ایجاد کانال‌های ارتباطی کارآمد بین این شرکت هـا و منـابع و مشـتریان به عنوان یکی از خدمات موثر از سوی بخش‌های دولتی و خصوصی.
- ارایه خدمات و مشاوره‌های مـدیریتی از سـوی مراجـع مـرتبط ماننـد دانشـگاه‌هـا، پارک های علم وفناوری، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهـوری و کـارگروه «ارزیابی و تشخیص صلاحیت شـرکت هـا و موسسـات دانـش بنیـان و نظـارت بـر اجرا»، وزارت صنعت و معدن و تجارت و طرح تحقیقات صنعتی کشور.
- با توجه به اینکه شرکت‌های کوچک و متوسط بـه ویـژه دانـش بنیـان، توسط مدیر مالکان تحصیلکرده و حتی نخبه رشته های فنـی، رشته الکترونیـک و بـرق راه انـدازی و اداره می شـوند، بـه نظـرمی رسد بزرگترین نقطـه ضـعف آنهـا، نداشـتن دانـش و تجربیـات مـدیریتی بـه ویـژه در سال‌های اول چرخه عمرشان باشد بنابراین برخلاف تصور اکثرمدیران و مالکـان این شرکت ها (که آمادگی نیروی انسانی را تنها از بعد تخصص و تجربیـات فنـی ارزیابی می‌کنند) پرداختن به ابعاد آموزش و ارتقای مـدیریتی در بهبـود شـرایط، نتایج و خروجی‌ها بسیار کلیدی و اثرگذار خواهد بود.
- دولت باید نقش خود را در این میان پذیرفته و قوانین اداری و نحـوه برخوردهـای کاملا متفـاوتی بـا ایـن شـرکت هـا نسـبت بـه پیمانکـاران اقتصـادی و تجـاری در حوزه‌های دیگر، در پیش گیرد که شاید بتوان عنوان حمایت و پشتیبانی با دیدگاه روانسازی قوانین و عدم برخوردهای تجاری وانتفاعی را برآن گذاشت.
اجرای موارد فوق می‌تواند بسیاری از گره‌ها و مشکلات را برای همـه ذی نفعـان ایـن بخش از صنعت مرتفع سازد. این خود به معنای کاهش وابستگی به محصـولات و خـدمات مشابه خارجی است.
