پیش از اینکه توصیههایی برای تقویت مهارتهای شنیداری بیان کنیم، بهتر است بگوییم منظور از گوش دادن موثر به طور دقیق چیست. کسی را میتوان برخوردار از مهارت شنیداری اثربخش دانست که بتواند همه جنبههای درک مفهوم مورد نظر سخنگو را مد نظر قرار بدهد. برای اینکه بتوانیم این تعریف را در قالبی سادهتر بیان کنیم، باید اشارهای به زبان بدن، لحن و میمیک صورت داشته باشیم.
اگر شنونده تنها بر دریافت سیگنالهای صوتی خارج شده از حنجره گوینده متمرکز باشد، بیتردید از درک بخشی از پیام عاجز میماند. اما وقتی حس بینایی نیز به کمک شنوایی بیاید میتوان بخشهای پنهانی از پیام طرف مقابل را درک کرد. بگذارید کلام را خلاصه کنیم، مهارت گوش دادن موثر تنها به حس شنوایی مربوط نمیشود بلکه بینایی را نیز در برمیگیرد. همچنین هر سیگنالی که توسط این 2 قوه دریافت میشود باید به سرعت توسط مغز تجزیه و تحلیل شود. بر همین اساس این مهارت به 2 گوش شنوا، 2 چشم بینا و یک ذهن متمرکز و تحلیلگر نیازمند است. توجه به زبان بدن از جمله حرکت دستها و فرم قرار گرفتن پاها، حرکت چشمها، پرههای بینی، نحوه تکان خوردن لبها، حالت عضلات صورت، برخورد دندانها با یکدیگر، تُن صدا، لحن و چندین و چند آیتم دیگر مهارت گوش دادن موثر را در وجود شما تقویت میکنند.
بله درست خواندید: «شنونده حرفهای!». در محیطهای شغلی نیاز است مهارت گوش دادن موثر را به صورت حرفهای بیاموزید و دائم آن را در وجود خودتان تقویت کنید. در فضای یک سازمان یا کسبوکارها قرار نیست تنها به درد و دل دوست یا اعضای خانوادهتان گوش فرا بدهید. در این محیط بسیاری از کلمات بار معنایی تعهدآور دارند و لازم است درک صحیحی از همه صحبتها داشته باشید تا گرفتار خطا در فهم کلام طرف مقابل نشوید. همچنین مهارت گوش دادن موثر موجب میشود گوینده انگیزه بیشتری پیدا کند و با اعتماد به نفس بالاتری پیام مد نظرش را به زبان بیاورد. همین موضوع نیز سبب خواهد شد مطلب بهتر بیان شود و پارازیت ارتباطی کاهش بیابد. پس عبارت «شنونده حرفهای» برای محیطهای شغلی به هیچ عنوان بیراه نیست. در ادامه توصیههایی برای تقویت مهارت گوش دادن موثر مطرح خواهد شد. اصل داستان را از دست ندهید.
زمانی که گوینده برای لحظاتی مکث میکند نباید به سرعت کلام او را خاتمهیافته تلقی کرد. بلکه باید صبور باشید و اندکی زمان بدهید تا خود او صحبتاش را ادامه بدهد یا به اتمام برساند. همچنین در زمان سکوت طرف مقابل به او مجال بدهید که بتواند ذهناش را جمع و جور کند و حرفهایش را پی بگیرد. ادامه مطلب را حدس نزنید، جملات گوینده را تکمیل نکنید، میان حرف او پا برهنه نپرید و خلاصه در یک کلام صبوری کنید و با دقت به حرفهای کسی که در حال سخن گفتن با شماست گوش بدهید.
اگر حین صحبت طرف مقابل دائم موبایلتان را چک کنید، روی کاغذ نقاشی بکشید، ناخنهایتان را بررسی کنید، به پیامک و تماسهای تلفنی پاسخ بدهید، به ساعت مچی خودتان یا ساعت دیواری نگاه بیندازید، وسط صحبت با رد شدن شخصی دیگر او را خطاب بدهید و سخن گوینده را قطع کنید؛ به آسانی موجب میشوید احساس راحتی برای شخصی که در حال صحبت است از بین برود. همین موضوع نیز باعث خودسانسوری و خلاصه کردن کلام از سوی او میشود. موردی که میتواند از درجه درک پیام توسط شما بکاهد و مشکلات ناخواستهای به وجود بیاورد.
این توصیه را باید به نوعی در ادامه توصیه قبلی قلمداد کرد. انسانها وقتی در شرایط طبیعی و به دور از ملاحظات اجتماعی سخن میگویند، از زبان بدن بیشتر استفاده میکنند و با تغییر به موقع لحن و تُن صدایشان پیام خود را کاملتر به طرف مقابل میرسانند. بنابراین اگر میخواهید از مهارت گوش دادن موثر در محیط کار جهت کاهش خطای کلامی کمک بگیرید، برای گوینده فضایی به وجود بیاورید که خود واقعیاش را آشکار کند. عجول نباشید. خیلی سریع سر اصل مطلب نروید. با چند پرسش شخصی حتی اگر برای اولین بار با طرفتان دیدار میکنید، به او حس شیرین یک مکالمه صمیمانه را هدیه بدهید.
برای اینکه بتوانید مهارت گوش دادن موثر را در وجودتان تقویت کنید، ضروری است به این قدرت برسید که قطعههای پازلی که توسط کلام گوینده به دست میآورید را با مهارت تمام کنار یکدیگر بگذارید و از ایده طرف مقابل یک تصویر ذهنی بسازید. پس از اتمام صحبت گوینده و زمانی که نوبت به سخن گفتن شما رسید، میتوانید درک خود را از پیام و ایده آن شخص به زبان بیاورید و به تائید او برسانید. به این ترتیب این پیغام را نیز به گوینده منتقل خواهید کرد که به عمق صحبتهای او توجه داشتهاید.
وقتی میتوانید مدعی باشید که برخوردار از مهارت گوش دادن موثر هستید که بر زبان بدن نیز تسلط داشته باشید. به این ترتیب با چشمهایتان حقیقت را خواهید شنید! بله. درست خواندید: «با چشمهایتان صدای صحبت بدن اشخاص را میشنوید.» این صدا از قضا رساتر، درونیتر و قابل اعتمادتر است.
مهارت گوش دادن موثر به صحبتهای هر انسانی موجب میشود در دام خطاهایی چون اثر هالهای یا خطای تعمیم گرفتار نشوید. سعی کنید بدون قضاوت شخصی و به دور از تعمیم پیام به هویت گوینده، آن را به خوبی بشنوید و تحلیل کنید. اجازه ندهید لهجه، تکیه کلامها، رفتار عصبی یا خجالتزده و مواردی از این دست شما را از اصل صحبتهای طرف مقابل منحرف کند. بیطرف و بدون قضاوت به سخنان گوینده گوش بدهید.
برای اینکه بتوانید پیام کلامی طرف مقابل را به خوبی درک کنید، ضروری است دنیای او را بشناسید و از دریچه تصورات آن شخص به مسئله نگاه کنید. به این ترتیب میتوانید با او همدردی و همفکری بیشتری داشته باشید. همچنین به محض اینکه بخشی از صحبت گوینده با عقاید شخصی شما متفاوت بود موضع تدافعی اتخاذ نکنید و ادامه صحبتهای او را به دلیل اختلاف نظر از دست ندهید. بلکه در چنین شرایطی بهتر است استدلال منطقی خود را پس از خاتمه صحبتهای شخص مقابل به زبان بیاورید.
یکی از جنبههای مهارت گوش دادن موثر آمادهسازی ذهن برای تمرکز بر صحبتهای گوینده است. به هیچ عنوان نباید اجازه بدهید ذهنتان شما را به دنیای دیگری ببرد. مشغلههای شخصی و حتی شغلی را وقتی در حال شنیدن صحبتهای طرف مقابل خود هستید، به طور موقتی رها کنید. برای این منظور بهتر است خود را در شرایط ریلکس و آرام قرار بدهید و عوامل تنشزا را دور کنید. به عنوان مثال بستن درِ اتاقی که درون آن هستید، سایلنت کردن گوشی موبایل، بستن پرده و مسدود کردن دسترسی بصری به محیط خارج از اتاق از جمله اقدامات ساده اما اثربخشی هستند که میتوانید به کمک آنها تمرکز خود را برای شنیدن موثر صحبتهای گوینده افزایش بدهید.
سعی کنید حین صحبت گوینده هرگز وسط صحبتهایش نپرید اما با نشانههای غیرکلامی در راستای درک صحبتهایش به او بازخورد بدهید. حتی میتوانید در زمان مناسب نقاط ابهام خود را در قالب پرسش مطرح کنید. خلاصه کلام اینکه نگذارید نکتهای از صحبتهای گوینده برایتان نامفهوم باقی بماند.